Manyetik devre ve separatörler
Yünel Elektromekanik Sistem ve Tesisler Ltd., Åžti. Genel Müdürü Ufuk Yünel, manyetik devreler ve separatörler ve konusunda önemli bilgiler sunuyor.
Genelde Türkçemize “Mıknatıs” olarak girmiÅŸ olan “Manyetik Devre” veya “Magnetik Devre”ler, o kadar çok yerde ve alanda kullanılmaktadır ki, bir liste yapılsa herhalde bu sayfa almaz. En belli baÅŸlı kullanım alanları içinde:
Tıp’taki birçok ekipmanda sözgelimi MR cihazlarında kullanımlarını, Elektrik enerjisini hareket enerjisine, hareket enerjisini elektrik enerjisine çeviren jeneratör, elektrik motorları gibi üniteleri, Hoparlör gibi elektriksel sinyalleri, ses’e dönüÅŸtüren aygıtları, röleleri, Maden sektöründe cevher zenginleÅŸtirme tesislerinde kullanılan manyetik separatörleri, Her tür endüstride sıvı veya katı içindeki istenmeyen demir özlü metalleri ayıklamak için kullanılan mıknatıs sistemlerini, Kömür lavvarlarında manyetit geri kazanımı tesislerini, Cüruf ve atıklardan metal kazanımı tesislerini, Döküm kumlarının temizlenmesi, ahÅŸap, plastik, gıda endüstrilerindeki uygulamaları sayabiliriz.

TERZÄ° GÄ°BÄ° DEÄžERLENDÄ°RMEK VE Ä°HTÄ°YACA GÖRE TASARIM YAPMAK ÅžART

Ufuk Yünel sözlerine ÅŸu ÅŸekilde devam etti. ‘‘Bu kadar çok ve geniÅŸ alanda kullanılan mıknatısların ÅŸekil ve tasarımları da, kullanım alanlarının gereksinimine kullandıkları yerdeki geometrik, fiziksel ve kimyasal yapıya göre deÄŸiÅŸir. Burada kısaca mıknatıs olarak adlandırdığımız `Magnetik` veya Türkçemize yerleÅŸtiÄŸi ÅŸekliyle `Manyetik` devrelerin tasarımlarında kullanılan çok sayıda deÄŸiÅŸken (parametre) vardır. Daha önce baÅŸka bir yer veya amaç için üretilmiÅŸ manyetik devreye sahip bir mıknatısı, baÅŸka bir yerde, baÅŸka bir amaç için kullanmak çok zordur. Böyle bir durumda büyük bir tesadüfe ve ÅŸansa ihtiyaç vardır. Çünkü bu konuyu terzi gibi deÄŸerlendirmek ve ihtiyaca göre tasarım yapmak ÅŸarttır. Ä°ÅŸ tesadüflere bırakılmamalıdır. Yatırım bir kez yapılması her zaman için en karlı ve doÄŸru yoldur.
Manyetik devreler yerine göre elektromagnet veya doÄŸal magnetlerden oluÅŸan bir yapıda tasarımlanmaktadır. Son 20 senedir, doÄŸal magnetler yoÄŸunlukla üretilmeye baÅŸlanmıştır. Bu malzemeler ile tasarımlanan manyetik devreler belirli bir grup içinde en az elektromagnetler kadar çekim gücüne ulaÅŸmıştır.
Ancak, bu verimi alabilmek, doÄŸal magnetlerden ihtiyaca uygun ve görevini istendiÄŸi gibi yapabilecek bir manyetik devre kurabilmeye baÄŸlıdır. Bunun için de, tasarımı yapabilecek teorik ve teknolojik bilgiye sahip uzmanlarca doÄŸru verilerle, doÄŸru hesap yöntemi ve teknoloji kullanılarak tasarım yapılmalıdır.’’
MIKNATISLAR KONUSUNDA DOÄžRU BÄ°LÄ°NEN YANLIÅžLAR
Ufuk Yünel daha sonra konuÅŸmasının, mıknatıslar konusunda doÄŸru bilinmesi gereken hususlar ile ilgili kısmına geçti. ‘‘Burada mıknatıslar konusunda doÄŸru zannedilen ve kabul edilen bazı yanlışları söylemek istiyorum:
1- Ä°ki mıknatısı mukayese ederken, gauss deÄŸeri yüksek olan seçilmelidir.
YANLIÅž: Gauss deÄŸeri, 1 cm2 alanda bulunan manyetik akı çizgisi sayısıdır. Bunun yüksek olması istenir. Ancak mıknatısın yüzeyindeki deÄŸer deÄŸil, istenmeyen metali tutacağı yerdeki gauss deÄŸeri önemlidir. Sözgelimi mıknatısınızı 300 mm. yukarıya astığınız bir yerde mıknatısınız o mesafeden yığın altında bile olsa istenmeyen demir özlü metali çekip, alabilecek güçte olmalıdır. Bu nedenle mıknatısınızın 300 mm., ilerideki gauss deÄŸeri önemlidir. Mıknatısın yüzeyindeki gauss deÄŸeri ancak ürününüzü mıknatısın yüzeyinden geçiriyorsanız bir iÅŸe yarar.
2- DoÄŸal magnetlerde magnet magnettir, doldurursun magnetleri bir kutunun içine iÅŸte oldu sana bir mıknatıs.
YANLIÅž: DoÄŸal magnetler deÄŸiÅŸik metalurjik özelliklerde ve deÄŸiÅŸik teknolojilerle üretilmekte, sonra da manyetize edilerek kutupları oluÅŸturulmaktadır. Ancak bir magnet, manyetik devre deÄŸildir. Mıknatıs yani manyetik devre tamamen farklı bir kavramdır. Önce ihtiyaç duyulan uygulama noktasının verilerine göre kurulacak manyetik devre teorik olarak tasarımlanır. Buna göre de üretim yapılır.
EÄŸer böyle yapılmazsa mıknatıs kutunuzun her yeri, sağı solu, altı üstü mıknatıs görevi yapar. Hâlbuki mıknatısınızın sadece ürüne bakan yüzünde bütün güç toplanmalı ve kullanılmalıdır. Aksi takdirde burada olması gereken çekim gücü her yöne dağıldığı için, mıknatısınızdan beklediÄŸiniz çekim gücünü bulamazsınız.
Bunu anlamak çok kolaydır. Bir demir çubuÄŸu mıknatısınızın üstünde gezdirin, hangi yüzünün manyetik alana sahip olduÄŸunu hemen göreceksiniz. Her tarafı tutuyorsa, size verilen mıknatıs uygun bir mıknatıs deÄŸildir.
Bu tür taklit mıknatıslarda kaynak yapılamadığı için üretici çözümü cıvata ile tutturmada aramış ve magnet kutusunu cıvata ile tutturmuÅŸtur. Bu da, ünitenin içine sıvı katı her tür yabancı maddenin girmesine ve sonuçta mıknatısın görev yapamaz hale gelmesine sebep olabilir.
3- Elektromagnet her yerde ve durumda tercih edilmelidir.
YANLIÅž: Çünkü eÄŸer bir uygulamada doÄŸal magnetli mıknatıs mümkünse önce o tercih edilmeli. Çünkü
• Bakım istemez, ömrü teorik olarak sonsuzdur.• Harici enerji istemez, kendi çekim gücü ile hep emrinizdedir.• Enerji kesilmelerinden etkilenmez.• TuttuÄŸu demir özlü metalleri siz istemezseniz bırakmaz.

"MIKNATISLAR VE METAL SEPARATÖRLERÄ° BÄ°R ANLAMDA YANGIN  SÖNDÜRME CÄ°HAZLARI  GÄ°BÄ°DÄ°R"
Ufuk Yünel sözlerini noktalarken önemli hususlara dikkati çekiyor. ‘‘Mıknatısların günlük yaÅŸamdaki yerleri çok fazladır. Her endüstriyel kuruluÅŸ muhakkak tesislerinin birçok yerlerinde mıknatısları kullanıyorlardır. Bu kadar yaygın kullanım alanına sahip mıknatıslar hakkında maalesef, bilgiler çok noksan veya yetersizdir. Ayrıca, bu konudaki teknik yayınlar da oldukça azdır. Mıknatıs veya metal separatörü ihtiyacı olanların, muhakkak ihtiyaçları hakkında yeterli ve doÄŸru bilgileri, gerçekten manyetik devre tasarımlayıp, kurabilmiÅŸ üreticilere ulaÅŸtırmalarını ve alımlarında ucuzluk deÄŸil, iÅŸlerini gerçekten görecek üniteler almalarını tavsiye ederim. Çünkü mıknatıslar ve metal separatörleri bir anlamda yangın söndürme cihazları gibidir. Ä°htiyaç olduÄŸunda görev yapamıyorlarsa, karşılaşılacak zarar çok daha büyük olur.’’